In België hebben kinderen een gewaarborgd erfdeel, bekend als de reserve. Dit betekent dat je je kinderen niet volledig kunt onterven. De reserve bedraagt de helft van je nalatenschap als je één kind hebt, twee derde bij twee kinderen en drie vierde bij drie of meer kinderen. Het resterende deel, de beschikbare portie, kun je vrij toewijzen via een testament.
Wanneer is iemand ‘onwaardig’ om te erven?
In bepaalde gevallen kun je als erfgenaam onwaardig worden verklaard om te erven. Dit betekent dat je het recht verliest om (een deel van) de erfenis te ontvangen. De wet voorziet in specifieke situaties waarin erfrechtelijke onwaardigheid van toepassing is.
Dit geldt met name bij ernstige misdrijven tegen de overledene, zoals:
- Moord, doodslag of oudermoord
- Verkrachting of mishandeling met de dood tot gevolg
- Poging tot deze misdrijven of medeplichtigheid hieraan
Automatische onwaardigheid
Bij zeer ernstige strafbare feiten, zoals moord, wordt erfrechtelijke onwaardigheid automatisch toegepast. Je verliest dan zonder tussenkomst van een rechter het recht op de erfenis.
Onwaardigheid op beslissing van de rechter
Bij andere misdrijven, zoals zware mishandeling of schuldig verzuim, beslist de rechter of je onwaardig wordt verklaard. Dit is geen automatische uitsluiting, maar hangt af van de ernst van de situatie en de juridische beoordeling.
Poging en medeplichtigheid
Ook als je een poging doet tot een ernstig misdrijf of als je medeplichtig bent, kan erfrechtelijke onwaardigheid worden vastgesteld. Dit voorkomt dat je indirect voordeel haalt uit crimineel gedrag.
Uitzondering: vergiffenis door het slachtoffer
Bij minder ernstige feiten kan de overledene vergiffenis schenken door jou in een testament te benoemen. Dit geldt niet bij misdrijven zoals moord, die altijd leiden tot uitsluiting.
Regionale verschillen in erf- en schenkbelasting
Het Belgische erfrecht is grotendeels federaal geregeld, wat betekent dat de basisprincipes in Vlaanderen, Wallonië en Brussel gelijk zijn. Toch zijn er belangrijke regionale verschillen, vooral op het gebied van erf- en schenkbelasting.
Erg complex allemaal, dus zetten we de regels hieronder per gewest voor je op een rij.
Vlaanderen:
- Erfbelasting: Vlaanderen hanteert progressieve tarieven voor erfbelasting, afhankelijk van de verwantschap en de waarde van de erfenis. Partners en kinderen betalen lagere tarieven dan verdere familieleden of derden. Bovendien is de vererving van de gezinswoning door de langstlevende partner vrijgesteld van erfbelasting.
- Schenkbelasting: Sinds juli 2015 zijn de tarieven voor schenkingen van onroerend goed verlaagd. Deze tarieven variëren op basis van de waarde van het goed en de relatie tussen schenker en ontvanger. Daarnaast biedt Vlaanderen een gedeeltelijke teruggave van de schenkbelasting als de geschonken woning binnen vijf jaar energiezuiniger wordt gemaakt.
Meer over erfbelasting in Vlaanderen, lees je hier.
Brussel:
- Erfbelasting: Brussel heeft in januari 2024 hervormingen doorgevoerd om de erfbelasting te moderniseren. Een belangrijke wijziging is dat feitelijk samenwonenden nu onder bepaalde voorwaarden kunnen genieten van gunstigere tarieven, vergelijkbaar met gehuwden en wettelijk samenwonenden.
- Schenkbelasting: Brussel heeft begin 2016 de tarieven voor schenkingen van onroerend goed verlaagd, vergelijkbaar met de Vlaamse tarieven. Dit maakt het schenken van vastgoed fiscaal aantrekkelijker.
Meer informatie over erfbelasting en successierechten in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, lees je hier.
Wallonië:
- Erfbelasting: Wallonië heeft zijn eigen tarieven en regels voor erfbelasting. Een opvallend verschil is dat kinderen die erven doordat hun ouder de nalatenschap verwerpt, belast worden alsof de ouder zelf heeft geërfd.
- Schenkbelasting: Vanaf 3 september 2018 zijn de tarieven voor schenkingen van onroerend goed in Wallonië verlaagd en grotendeels gelijkgeschakeld met die van Vlaanderen en Brussel. Het maximale tarief voor schenkingen in rechte lijn is nu 27%.
Alles over erfbelasting in Wallonië, vind je hier.
Belang van correcte planning
Gezien de complexiteit en de regionale verschillen in het Belgische erf- en schenkbelastingstelsel is het essentieel om bij successieplanning rekening te houden met de specifieke regels van het gewest waarin je woont. En dan hebben we het nog niet gehad over het buitenland…
Raadpleeg daarom steeds een specialist. Hij kan helpen om je nalatenschap optimaal te plannen en onaangename verrassingen voor je erfgenamen te voorkomen.
Vergeet ook niet je nalatenschap op te nemen in je wilsbeschikking, zo ben je zeker dat alles wordt geregeld volgens jouw persoonlijke voorkeuren.